Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Διαπρεπής Τουρκοκύπριος νομικός. Γεννήθηκε το 1903 και πέθανε στις 28 Μαίου 1984 στη Λευκωσία. Υπηρέτησε ως δικηγόρος και δικαστής, και υπήρξε ο πρώτος Κύπριος πρόεδρος του Ενιαίου  Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας (από το 1964 μέχρι το 1966. Μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας το 1960, και μέχρι το 1964, πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου εξακολουθούσε να είναι Βρεττανός δικαστικός).

Ο Ζεκιά σπούδασε νομικά στην Κωνσταντινούπολη και αναγορεύθηκε Barrister-at-Law στο Middle Temple του Λονδίνου. Για ένα χρόνο διετέλεσε μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου (1930-1931), ενώ υπήρξε μέλος του Συμβουλευτικού Σώματος (1933) και του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου (1934-1939). Στις αρχές Μαΐου 1940 η αποικιακή κυβέρνηση αποφάσισε τον διορισμό του Κρίτωνα Τορναρίτη και του Μεχμέτ Ζεκιά ως Επαρχιακών Δικαστών. Το 1948 διορίστηκε ως επικεφαλής της Επιτροπής Τουρκικών Υποθέσεων, η οποία εισήγαγε, μεταξύ άλλων, τα τουρκικά οικογενειακά δικαστήρια, τα οποία ήταν κατ’ ουσία πολιτικά δικαστήρια και αντικατέστησαν τα μουσουλμανικά ιεροδικεία.

Το 1952 ο Ζεκιά διορίστηκε ως δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ένας από έξι συνολικά Κύπριους δικαστές που διορίστηκαν στο Ανώτατο Δικαστήριο επί Αγγλοκρατίας. Μετά την Ανεξαρτησία ο Ζεκιά διορίστηκε ως δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο (1960-1964) και ακολούθως ως ο πρώτος Κύπριος Πρόεδρος στο ενοποιημένο Ανώτατο Δικαστήριο (1964-1966) μέχρι που υποχρεώθηκε και αυτός να αποχωρήσει το 1966.

Ο Ζεκιά ήταν ουσιαστικά ο πρώτος Κύπριος Πρόεδρος οποιουδήποτε Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Κύπρο, είτε επί Αγγλοκρατίας, είτε επί Ανεξαρτησίας. Μετά την αποχώρησή του, το 1966, ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος εξέδωσε ψήφισμα ημερ. 28 Ιουνίου 1966 με το οποίο εξέφρασε τον σεβασμό, την εκτίμηση, την εμπιστοσύνη και την αγάπη του Δικηγορικού Σώματος για τη βαθύνοια και το αμερόληπτο της κρίσης του, για την πραότητά του και για το θάρρος της γνώμης του. Όταν απεβίωσε το 1984, τα δικαστήρια στη Δημοκρατία διέκοψαν τις συνεδρίες τους. Ήταν η πρώτη φορά που επιτράπηκε σε Ελληνοκύπριους (τη Γενική Εισαγγελέα Στέλλα Σουλιώτη και μέλη του Ανωτάτου Δικαστηρίου) να μεταβούν στα κατεχόμενα μετά την τουρκική εισβολή, ώστε να παραστούν στην κηδεία του.

Ο Ζεκιά διετέλεσε επίσης δικαστής της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ΕΔΔΑ μέχρι τον θάνατό του (1962-1984). Ήταν τέτοια η νομική του αξία και προσωπικότητα, ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία εξακολουθούσε να τον αναγνωρίζει ως τον Κύπριο δικαστή στο ΕΔΔΑ ακόμα και 10 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή. 

Το δίκαιο της ανάγκης

Μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963 ο Ζεκιά για κάποιο χρονικό διάστημα δεν μπορούσε να προσέρχεται στην εργασία του, κάτι που ωστόσο, διευθετήθηκε στη συνέχεια. Ώς αρχαιότερος ανέλαβε τη συναινέσει και των Ε/κ Δικαστών την προεδρία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, θέση που κράτησε έως τις 22 Σεπτεμβρίου 1966.

Προηγήθηκε βέβαια στις 10 Νοεμβρίου 1964 η υιοθέτηση του Δικαίου της Ανάγκης, χωρίς την παρουσία Τ/κ δικαστών. Τρεις Ε/κ Δικαστές οι Γεώργιος Σ. Βασιλειάδης, Μιχαλάκης Α.Τριανταφυλλίδης και Ιούλιος Ιωσηφίδης (οι δύο πρώτοι, στη συνέχεια διετέλεσαν και Πρόεδροι του Ανωτάτου Δικαστηρίου), με τη συνδρομή του τότε Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας Κρίτωνα Γ. Τορναρίτη,  εξέδωσαν την  απόφαση, Attorney General of the Republic v. Mustafa Ibrahim and Others (1964) CLR 195 με την οποίαν εφαρμόστηκε, για πρώτη φορά, το Δίκαιο της Ανάγκης, στην Κύπρο, αποτελώντας, από τότε, σημαντικότατο στοιχείο του Συντάγματός  και στυλοβάτη της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η επιστροφή του Ζεκιά και άλλων Τ/κ δικαστών στις έδρες όπως πχ του Νετζμεντίν Μουνίρ, μετά την απόφαση Ιμπραχίμ θεωρήθηκε και ως επικύρωση της αποδοχής του Δικαίου της Ανάγκης. Οι

Τ/κ δικαστές αποχώρησαν το 1966 μετά από απόφαση του τότε Υπουργού Εσωτερικών Πολύκαρπου Γιωρκάτζη να τους γίνεται σωματικός έλεγχος κάθε φορά που προσέρχονταν στα γραφεία τους, ερχόμενοι από την Τουρκοκυπριακή Συνοικία, αλλά και κατόπιν πιέσεων του Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος επεδίωκε τον πλήρη διαχωρισμό των δυο πλευρών. 

Εκδήλωση

Η Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας διοργάνωσε  εκδήλωση εις μνήμην του δικαστή Mehmet Zekia στο πλαίσιο της σειράς εκδηλώσεων «Διακριθέντες Κύπριοι Νομικοί». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2017, στο αμφιθέατρο UNESCO με ομιλητές τους Orhan Zihni Bilgehan, δικηγόρο, Αχιλλέα Δημητριάδη, κοσμήτορα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Χαιρετισμό απηύθυνε  ο (τότε) πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου Μύρων Νικολάτος. 

Πηγές:

• Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια

• Αχιλλέας Αιμιλιανίδης: Ο Τουρκοκύπριος δικαστής της Κυπριακής Δημοκρατίας

• Μύρων Νικολάτος: 50 χρόνια Δικαίου της Ανάγκης