Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το σύνολο αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων «Τέρπανδρος» ιδρύθηκε το 2000 ως μη κερδοσκοπικός φορέας με έδρα τη Λευκωσία και λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του Μιχάλη Γεωργίου, μουσικού και κατασκευαστή οργάνων. Η επωνυμία «Τέρπανδρος» επιλέγηκε για το σχήμα προς τιμήν του μεγάλου Λέσβιου μουσικού της αρχαιότητας. Η πρώτη παγκόσμια παράσταση των οργάνων και της ορχήστρας έγινε στις 15 Μαρτίου του 2000 και επαναλήφθηκε μετά από απαίτηση του κοινού. Στη συνέχεια η ορχήστρα συνόδεψε ζωντανά την τραγωδία του Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» σε δύο παραστάσεις που έγιναν από το θεατρικό όμιλο του Λυκείου Παλουριώτισσας μέσα στα πλαίσια των 40 χρόνων της λειτουργίας του. 

 

Η ιδιαιτερότητα του συνόλου αυτού έγκειται στο ότι αποτελεί το μόνο μουσικό σχήμα παγκόσμια που έχει ανακατασκευάσει μεγάλο αριθμό αρχαίων ελληνικών οργάνων (ελληνική λύρα, η βάρβιτος, πανδουρίς, η κιθάρα του Απόλλωνα, σαμβύκη, επιγόνιον κ.α.) κατόπιν μελέτης πάνω στο θέμα και που προσεγγίζει την αναβίωση της αρχαίας ελληνικής μουσικής μέσω πολύπλευρης έρευνας σε διάφορους τομείς. Τέτοιοι τομείς είναι η θεωρία και πράξη της αρχαίας ελληνικής μουσικής, η φυσικομαθηματική σχέση μουσικών διαστημάτων και ήχων, η γλωσσολογική έρευνα πάνω στην αρχαία ελληνική προφορά, η φιλολογική έρευνα στην αποκατάσταση μη πλήρως σωζόμενων μουσικών κομματιών κτλ.

 

Βλέπε βίντεο: Terpandros Ensemble Demo DVD

 

Στόχοι του «Τέρπανδρου» είναι η μελέτη, αναβίωση και προβολή της αρχαίας ελληνικής μουσικής καθώς και η δημιουργική χρήση των στοιχείων της αρχαιότητας, δηλαδή των ανακατασκευασμένων οργάνων και της αρχαιοελληνικής μουσικής τεχνοτροπίας, για σύγχρονη μουσική σύνθεση και για μια διαχρονική προσέγγιση της ελληνικής μουσικής από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, ο «Τέρπανδρος» πραγματοποιεί διαλέξεις και σεμινάρια σε Πανεπιστήμια, εκδόσεις βιβλίων, δημοσιεύσεις σε έντυπα ευρείας κυκλοφορίας, καθώς και σε επιστημονικά περιοδικά κ.ά. Την κύρια όμως δραστηριοποίηση του «Τέρπανδρου» αποτελούν οι συναυλίες που δίνει τόσο στην Κύπρο, όσο και στο εξωτερικό.

 

Βλέπε βίντεο: Hermitage Honors Terpandros

 

Μια μεγάλη στιγμή για την ορχήστρα ήταν η πρόσκληση να λάβει μέρος στις εκδηλώσεις στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη τον Δεκέμβριος του 2016 για τα εγκαίνια τριών νέων αιθουσών, με εκθέματα από το Αιγαίο μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Η συναυλία δόθηκε μέσα στο μουσείο, η οποία μεταδιδόταν διαδικτυακά σε όλο τον κόσμο. Έδωσαν επίσης άλλες δύο συναυλίες, μία στο Παλάτι Σερεμέτιεφ και μία στην αρχαία πόλη Νόφκορατ. Ο ίδιος έδωσε  και μια διάλεξη σχετικά με την έρευνά μου στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης. Επίσης, μέλη του Συνόλου έλαβαν μέρος σε εργαστήρι που διοργανώθηκε για παιδιά προσχολικής ηλικίας στο σπίτι του Πίμσκι Κόρσακοφ το οποίο λειτουργεί ως μουσείο.

 

Παραστάσεις που έδωσε η ορχήστρα Τέρπανδρος

Απρίλιος 2001: Παραστάσεις στο αρχαίον Δίον και στο Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης. (Πανελλήνιο Χρυσό Βραβείο).

Μάρτιος – Μάιος 2001: Διοργάνωση σεμιναρίων αρχαίας ελληνικής μουσικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με τη συνεργασία του Μουσικού Ομίλου του Πανεπιστημίου .

Ιούνιος 2001: Συμμετοχή σε εκδηλώσεις που έγιναν κατά το θερινό ηλιοστάσιο στο ιερό του Απόλλωνα.

Ιούνιος 2001: Φεστιβάλ «Αμαθούσια»

Ιούλιος 2001: Παράσταση στο Πολιτιστικό Κέντρο του Ομίλου Λαϊκής Τράπεζας.

Δεκέμβριος 2001: Η ορχήστρα παρουσίασε στην Κύπρο, στο Λονδίνο και στο Μπέρμινχαμ, σειρά έξι εκδηλώσεων με τον τίτλο «Από τον Όμηρο ως το Μίκη Θεοδωράκη», αφιερωμένες στην επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα.

Νοέμβριος 2003: Τρεις συναυλίες σε συνεργασία με τη Νένα Βενετσάνου, το Δώρο Δημοσθένους και το Μιχάλη Χατζημιχαήλ, αφιερωμένες στην αρχαία ελληνική μουσική, την κυπριακή μουσική παράδοση και το Μάνο Χατζιδάκι.

Μάιος 2004: Συμμετοχή της ορχήστρας στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα 2004 με συμμετοχή στις εκδηλώσεις για την έλευση της ολυμπιακής φλόγας στην Κύπρο και με συναυλία στην Αθήνα.

Οκτώβριος 2005: Έκθεση στο Κέντρο Ευαγόρα Λανίτη στη Λεμεσό, η οποία περιελάμβανε αναδημιουργίες αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων, στην αυθεντική τους μορφή.

Ιούλιος 2004: Συναυλίες στη Τσεχία και τη Γερμανία στο πλαίσιο του φεστιβάλ MITTE EUROPA, αντιπροσωπεύοντας την Κύπρο. Στο ίδιο φεστιβάλ συμμετείχαν όλες οι νεοεισαχθείσες χώρες στην Ε.Ε.

Δεκέμβριος 2016: Συναυλία στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα εγκαίνια τριών νέων αιθουσών, με εκθέματα από το Αιγαίο μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα.

 

Κείμενο του Μιχάλη Γεωργίου που γράφτηκε στο πλαίσιο της έκθεσης στο Κέντρο Ευαγόρα Λανίτη στη Λεμεσό:

 

Η ανακατασκευή των οργάνων αυτών έγινε κατορθωτή μετά από εμπεριστατωμένη έρευνα και μελέτη παραστάσεων, από αρχαία ελληνικά αγγεία, και πληροφοριών από αρχαία ελληνικά συγγράμματα.

Ο Πυθαγόρας, χρησιμοποιώντας τη μαθηματική σκέψη, μπορούσε να αποδείξει ότι οι πλανήτες και οι ουράνιες σφαίρες δημιουργούν ήχο κατά την κίνησή τους. Ένα «άηχο» ήχο, που ο άνθρωπος δεν μπορεί να συλλάβει με τις ακουστικές του δυνατότητες. Ο συμπαντικός αυτός ήχος υπάρχει σ’ όλες τις διαστάσεις. Ο Πυθαγόρας υποστήριζε, μάλιστα, ότι μπορούσε να ακούει αυτό τον ήχο, όχι όμως με τα αφτιά, αλλά με την ψυχή του. Η αναζήτηση του ήχου αυτού στην τριδιάστατή του μορφή, ήταν και το ζητούμενο στη μουσική για τους ανθρώπους. Η κατανόηση και η κοινωνία με τον υπερφυσικό-συμπαντικό κραδασμό δημιουργούν μια ανάταση ψυχής και ένα συναίσθημα λύτρωσης, καθώς και την εναρμόνιση του ανθρώπου με το «όλον».

Είναι πάνω σε αυτό το φιλοσοφικό επίπεδο, που ο μουσικός, εκπαιδευτικός και ερευνητής Μιχάλης Γεωργίου στηρίζει την αναδημιουργία των αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων. Και όπως ο ίδιος δηλώνει, «το ζητούμενο σε αυτά είναι ο ήχος εκείνος που σε οδηγεί στη σύλληψη και κατανόηση του συμπαντικού ήχου».

 

Ο ήχος ως μορφή ενέργειας είναι στοιχείο μιας συμπαντικής νομοτέλειας, που συνήθως ονομάζουμε «αρμονία ». Στον αρχαίο ελληνικό κόσμο ο όρος αυτός δεν αφορούσε μόνο στη μουσική αλλά και στη φυσική και στη φιλοσοφία κ.α. Σε μία ευρύτερη έννοια της αρμονίας στην περίπτωση της μουσικής, δηλώνει τις σχέσεις που έχουν μεταξύ τους οι διάφοροι φθόγγοι και τα μουσικά διαστήματα. Σε μία στενότερη έννοια αναφέρεται στη διάταξη ευρύτερων ομάδων και συστημάτων από ήχους. Η μαθηματική υπόσταση των πάντων μέσα στο Σύμπαν καθιστούσε την έννοια της «αρμονίας» όρο βαθιά φιλοσοφικό. Μέσα από αυτή τη φιλοσοφική προσέγγιση, οι πρόγονοί μας χώριζαν τη μουσική τους σε μουσική για τους θεούς, μουσική του «εσωτερισμού», για τη λατρεία των θεών και μουσική για τους ανθρώπους, μουσική του «εξωτερισμού», μουσική για τις διάφορες θρησκευτικές τελετές καθώς και προς τέρψη της ψυχής.

Η μουσική, όπως και το αντίθετό της, η αμουσία, παράγονται από τη ρίζα *μα- (ρήμα μά-ω,- ῶ...), που δηλώνει την αναζήτηση, την έρευνα, την συμμετοχή στα μυστήρια. Άρα η μουσική είναι η αναζήτηση της αλήθειας σε όλα τα επίπεδα. Έτσι ο όρος Μουσική συμπεριελάμβανε εξίσου τις τέχνες, τα γράμματα, τις θετικές και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Αυτό φαίνεται και από την κατανομή των τεχνών και των επιστημών στις εννέα διογενείς Μούσες. Η Καλλιόπη ήταν προστάτιδα της επικής ηρωικής ποίησης και αργότερα της ρητορείας, η Ευτέρπη της τέχνης του αυλού, η Τερψιχόρη του χορού, η Ερατώ της λυρικής ποίησης, η Μελπομένη της τραγωδίας, η Θάλεια της κωμωδίας, η Πολύμνια της μιμικής τέχνης, η Κλειώ της ιστορίας και η Ουρανία της αστρονομίας. Έτσι ο ρήτορας, ο καλλιτέχνης, ο ποιητής, ο αστρονόμος είχαν τη δική τους προστάτιδα Μούσα και ήταν όλοι μουσικοί. Ο μουσικός, σύμφωνα με το διάλογο του Σωκράτη με τον Πρωταγόρα, ήταν αυτός που θα συνέδεε το σωματικό-υλικό επίπεδο με το θείο-θρησκευτικό επίπεδο.

Είναι λοιπόν κατανοητό ότι η συγκέντρωση των ιδιοτήτων του φιλοσόφου, του επιστήμονα και του καλλιτέχνη σε ένα πρόσωπο για τους αρχαίους Έλληνες συνέθεταν τον τέλειο πνευματικό άνθρωπο.

Η ορθή μουσική παιδεία κατά την αρχαιότητα προϋπέθετε την ορθοέπεια του έλληνος λόγου και τη γνώση των μαθηματικών και της μουσικής (όπως την εννοούμε σήμερα). Με το ελληνικό αλφάβητο, του οποίου τα γράμματα είχαν την υπόσταση φωνητικών φθόγγων, αριθμών ή μουσικών φθόγγων, οι αρχαίοι Έλληνες συνέδεσαν με θαυμαστό τρόπο το λόγο, τα μαθηματικά και τη μουσική. Οι πρόγονοί μας μπορούσαν να τραγουδούν αριθμώντας ή να αριθμούν μιλώντας. Ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός σ’ ένα ποίημα του γράφει: «Όταν θα πεθάνω και θα πάω στους ουρανούς θα μιλώ με τους αγγέλους ελληνικά ...... γιατί αυτοί ξέρουν μουσική ».

Ο Πυθαγόρας, χρησιμοποιώντας τη μαθηματική σκέψη, μπορούσε να αποδείξει ότι οι ουράνιες σφαίρες (αστέρες, πλανήτες, δορυφόροι) παράγουν κατά την κίνηση τους έναν «άηχο» ήχο, που ο άνθρωπος δεν μπορεί να συλλάβει με τις ακουστικές του δυνατότητες. Ο συμπαντικός αυτός ήχος, που υπάρχει και σε άλλες διαστάσεις, ήταν το αιώνιο ζητούμενο. Ισχυριζόταν ακόμη ο Πυθαγορας ότι μπορούσε ν’ακούει αυτόν τον ήχο, που ήταν συνεχής και αέναος, όχι όμως με τα αφτιά του αλλά με τη ψυχή του. Η αναζήτηση του ήχου αυτού στην τριδιάστατή του μορφή και μέσα στο πλαίσιο του «ένηχου» ήχου, ήταν και το ζητούμενο για τη μουσική του «εξωτερισμού». Η συνθετότητα και η περιπλοκότητα με την οποία φαίνεται να μας περιβάλλει ο σύμπαν κόσμος είναι στην πραγματικότητα μία στενή έννοια του όρου της αρμονίας. Η ανάλυση και απλοποίηση των επί μέρους στοιχείων, μας οδηγεί στην κατανόηση της αισθητικής του απλού και στην ευρύτερη έννοια της αρμονίας.

Η ανάλυση και κατανόηση ενός μεμονωμένου ήχου, μας οδηγεί στη βαθύτερη αντίληψη της ευρύτητας της κοσμικής ισορροπίας, της οποίας είμαστε και εμείς επί μέρους στοιχεία.

Πάνω σ’αυτήν τη φιλοσοφική προσέγγιση αποπειρώμαι την ανακατασκευή των αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων και το ζητούμενο από αυτά είναι φυσικά όχι ο οποιοσδήποτε ήχος, αλλά ένας ήχος που να οδηγεί στη σύλληψη και στην κατανόηση του συμπαντικού ήχου.

 

Η ανακατασκευή ενός αρχαίου ελληνικού οργάνου θα ήταν αδύνατη αν στηριζόταν μόνο στα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα ή στις αναφορές σε αρχαία συγγράμματα. Η χρονική περίοδος των δυόμισι και πλέον χιλιάδων χρόνων που μεσολάβησε έχει συντελέσει δυστυχώς στην απώλεια πολλών βασικών πληροφοριών και καθιστά την ανακατασκευή τους δύσκολη και για πολλά από αυτά αδύνατη. Επίσης πολλές από τις πληροφορίες ανάγονται στο μύθο. Πολλές παραστάσεις σε αρχαία αγγεία και τοιχογραφίες της Ρωμαϊκής Εποχής παρουσιάζουν επιστημονικές ατέλειες και ανακρίβειες όπως και μουσικά όργανα ανύπαρκτα, απλά και μόνο υπηρετούν την αισθητική ισορροπία μιας παράστασης. Οι καλλιτέχνες αισθάνονται ελεύθεροι να συμπληρώνουν με το δικό του τρόπο τα ελλείποντα στοιχεία, υπηρετώντας την αισθητική πλευρά και παρακάμπτοντας τις επιστημονικές αντιρρήσεις ή και αγνοώντας την επιστημονική υπόσταση του αντικειμένου τους. Από την άλλη πλευρά οι επιστήμονες και οι ερευνητές αρνούνται συνήθως να καταλήξουν σε ένα οριστικό συμπέρασμα, αν απουσιάζει έστω και ένας κρίκος από την αλυσίδα των ζητουμένων στοιχείων.

Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας μίας έρευνας για την ανακατασκευή αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων απαιτεί την ανταλλαγή γνώσεων και απόψεων πολλών ερευνητών από διάφορους κλάδους. καθώς και την εντρύφηση σε πολλές παραμέτρους, όπως: αγγειογραφία και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα (γλυπτά, ανάγλυφα, μωσαϊκά από μεταγενέστερες περιόδους, κ.ά.), αναφορές σε κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, σχέση του αρχαίου ελληνικού λόγου με τα μαθηματικά και την αρχαία ελληνική μουσική, θεωρεία, σημειογραφία και πράξη της αρχαίας ελληνικής μουσικής, φιλοσοφία, αστρονομία, ελληνική μυθολογία, αρχαία ελληνική ιστορία.

Η συνεχής μελέτη και εμβάθυνση στους ανωτέρω επιστημονικούς τομείς, μας οδηγεί στην κοινωνία του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και του πολιτισμού. Τα μουσικά όργανα αποτελούν ένα μέρος από τη σφαιρική αντίληψη αυτού του πολιτισμού και μόνο έτσι μπορεί να ερευνηθούν. Έχοντας στη διάθεσή μας τα μουσικά όργανα των προγόνων μας μετά από τόσους αιώνες ξανά, θα μπορέσουμε να εννοήσουμε πιο εύκολα και όχι θεωρητικά αλλά έμπρακτα την αισθητική τους αντίληψη.

Είναι όμως γνωστό ότι η συνεχής εξειδίκευση των επιστημόνων καθώς και η φύλαξη ή απόκρυψη στοιχείων από διάφορους ερευνητές για διαφόρους λόγους (προσωπικούς, οικονομικούς κ.ά.) καθιστούν μια τέτοια συνεργασία αδύνατη. Εκτός τούτου η χρηματοδότηση μίας τέτοιας πολυδάπανης πολυμελούς και διεπιστημονικής ερευνητικής ομάδας, δύσκολα καθίσταται εφικτή. Εξ ου και το ανέφικτο της ανακατασκευής των αρχαίων ελληνικών οργάνων για τόσους αιώνες.

 

Η παρούσα έρευνα της ανακατασκευής αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων στηρίζεται τόσο στην επιστημονική έρευνα όσο και στην κατανόηση του μύθου μέσα από τη συνείδηση. Η καλλιτεχνική φαντασία συμπληρώνει στη συνέχεια τις χαμένες γνώσεις και αποπειράται να εφαρμόσει πιθανές εναλλακτικές λύσεις σε κατασκευαστικά προβλήματα. Έτσι το όργανο μπορεί να ηχήσει ξανά. Αν το εγχείρημα έχει επιτύχει, αυτό θα φανεί από την αισθητική συγκίνηση που θα προκαλέσει το όργανο πάνω στον άνθρωπο. Τα όργανα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι το αποτέλεσμα μίας προσωπικής πολυετούς έρευνας, η οποία φυσικά συνεχίζεται και για μένα αποτελεί το έργο της ζωής μου. Ίσως η πρώτη οπτική επαφή με τα όργανα αυτά δημιουργεί την αίσθηση του πρωτόγονου. Αυτό όμως δεν πρέπει να ξενίζει, επειδή αντλώ τα στοιχεία και τις πληροφορίες μου από αξιόπιστες πηγές.

 

Ευελπιστώ ότι τα αποτελέσματα της μέχρι σήμερα έρευνάς μου, αλλά και αυτά που θα προκύψουν στο μέλλον, θα αποτελέσουν κίνητρο και εφαλτήριο για άλλους ερευνητές, οι οποίοι θα συνεχίσουν την έρευνα αυτή. Στόχος μου θα είναι πάντοτε η αναζήτηση των χαμένων αξιών και της αισθητικής αντίληψης των προγόνων μας, που αποτελούν τη μαγιά στη δημιουργία του σύγχρονου πολιτισμένου κόσμου.

 

Τα όργανα τα οποία έχει κατασκευάσει ο Μιχάλη Γεωργίου και αποτελούν την ορχήστρα Τέρπανδρος: 

 

ΜΟΝΟΧΟΡΔΟ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ

Ο μεγάλος φιλόσοφος, μαθηματικός και μουσικός, ο Πυθαγόρας από τη Σάμο, που έζησε από το 580 μέχρι το 500 π.Χ. κατασκεύασε αϊτό το μονόχορδο όργανο, Το όργανο περιγράφεται μόνο σε αρχαία κείμενα. Είναι επίσης γνωστό με την ονομασία «Κανών». Απέδειξε μ' αυτό τον τρόπο ότι οι ήχοι έχουν απόλυτη σχέση με τους αριθμούς. Απέδειξε ότι οι διάφοροι «τρόποι» που μας είναι γνωστοί σαν κλίμακες, είναι μέρος μιας κοσμικής αρμονίας που διέπεται από τους κανόνες της "αρμονίας των ουράνιων σφαιρών".

 

 

ΛΥΡΑ

Η λύρα ήταν στην αρχαιότητα το πιο γνωστό και διαδεδομένο όργανο. Ήταν το κύριο όργανο για την εκπαίδευση των νέων και περιβαλλόταν με μεγάλο σεβασμό επειδή συνδεόταν στενά με τη λατρεία του Απόλλωνα. Ο ήχος της είναι γλυκός και απαλός και προκαλεί το πιο έντονο από τα συναισθήματα, ο συναίσθημα «της χαρμολύπης».Η ιστορία της προέλευσης της ΛΥΡΑΣ ξεκινά από τα πανάρχαια χρόνια.Μια παράσταση τους Γεωμετρικής Περιόδου του 10ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στη νεκρόπολη του Κουρείου δείχνει έναν άνθρωπο να παίζει τρίχορδη λύρα (αυτό είναι και το έμβλημα της ορχήστρας). Η κατασκευή της λύρας πέτασε μέσα από διάφορα εξελικτικά στάδια που σχετίζονται με τα υλικά, τον τρόπο κουρδίσματος και τον αριθμό των χορδών. Για οικολογικούς λόγους έχω κατασκευάσει ειδικά καλούπια με τα οποία δημιουργών ακριβή αντίγραφα του κελύφους της χελώνας χρησιμοποιώντας ίνες γυαλιού και εποξική ρετσίνι.

 

ΜΠΑΣΑ ΛΥΡΑ

Χρησιμοποιώντας ένα τεράστιο κέλυφος χελώνας και ακολουθώντας ακριβώς την ίδια πορεία κατασκευής, έφτιαξε μια μπάσα λύρα. Ο βαρύς ήχος της συμπληρώνει ενορχηστρωτικά τις χαμηλές περιοχές σε μια ορχήστρα.

 

 

ΦΟΡΜΙΓΞ

Η φόρμιγξ είναι μια παραλλαγή της αρχαίας λύρας. Ήταν όργανο των αοιδών. Ο όρος φόρμιγξ χρησιμοποιείτο συχνά στη θέαση του πιο γενικού όρου, της λύρας. Στην αγγειογραφία συναντούμε το όργανο αυτό και σε άλλη μορφή, με ένα ξύλινο ηχείο σε σχήμα ημικυκλικό. Ο Όμηρος χαρακτηρίζει το όργανο αυτό με πολλά κοσμητικά επίθετα όπως: περικαλλής, γλαφυρά, λίγεια, χρυσή, κ.ά.

 

 

ΠΑΝΔΟΥΡΙΣ

Το όργανο αυτό είναι ο πρόγονος πολλών σημερινών οργάνων με μάνικο όπως είναι το ούτι, ο τζουράς, ο μπαγλαμάς, το λαούτο και το μπουζούκι. Είναι ένα τρίχορδο όργανο (με τρεις διπλές χορδές). Μια από τις ονομασίες του στην αρχαιότητα ήταν «τρίχορδο».

 

 

ΕΠΙΓΟΝΙΟ

Το επιγόνιο ήταν ένα από τα πολύχορδα όργανα της αρχαιότητας. Παιζόταν με τα δάχτυλα ή με πλήκτρα. Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, το επιγόνιο εφευρέθηκε από τον Επίγονο, ένα σπουδαίο μουσικό. Ένας άλλος ερευνητής, ο Sachs υποθέτει ότι το όνομα του οργάνου προέρχεται από το επί + γόνυ, επειδή ο εκτελεστής τοποθετεί το όργανο στα γόνατα του. Την εποχή του Βυζαντίου το όργανο παιζόταν στις εκκλησίες σε όρθια θέση και ονομαζόταν «ψαλτήρι».

Στη σημερινή εποχή το συναντούμε στην Ελλάδα ως κανονάκι και στην Τουρκία ως kanun. Είναι φανερό ότι η ονομασία αύτη έχει άμεση σχέση με τον κανόνα, δηλαδή το μονόχορδο του Πυθαγόρα.

 

 

ΒΑΡΒΙΤΟΣ

Όταν ο Ορφέας φονεύθηκε από τις Θρακιώτισσες Μαινάδες, η λύρα του ρίχτηκε στη θάλασσα και παρασύρθηκε από τα κύματα ως την ’ντισσα. Εκεί τη βρήκαν μερικοί ψαράδες και την πήραν στον Τέρπανδρο. Στον Τέρπανδρο αποδίδεται και η εφεύρεση της Βαρβίτου. Η βάρβιτος όπως η λύρα και η φόρμιγξ, ήταν κατασκευασμένες από κέλυφος χελώνας. Οι βραχίονές της ήταν μακρύτεροι και το τονικό ύψος του οργάνου ήταν κάτι μεταξύ της λύρας και της φόρμιγγας. Ήταν το άλτο όργανο της οικογένειας. Το όργανο αυτό παρουσιάζεται στην αγγειογραφία σε δύο βασικές μορφές, με ίσιους βραχίονες και με κυρτούς βραχίονες.

 

 

ΚΙΘΑΡΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Το όργανο αυτό ήταν το δυσκολότερο εγχείρημα του Μιχάλη Γεωργίου - «το όργανο των οργάνων», για τη κλασσική αρχαιότητα. Για την ανακατασκευή του οργάνου αυτού προηγήθηκε μια εξαντλητική προσπάθεια και μια εκτεταμένη έρευνα που έχει σχέση με τομείς όπως ο μύθος, η φιλοσοφία, η αστρονομία, τα μαθηματικά και η φυσική. Η κιθάρα ήταν το όργανο για τους επαγγελματίες μουσικούς. Ο Τέρπανδρος ήταν σπουδαίος κιθαρωδός και κέρδισε βραβεία σε πολλούς κιθαρωδικούς αγώνες.

 

 

ΑΙΩΡΙΚΗ ΚΙΘΑΡΑ

Το όργανο προϋπήρχε της κιθάρας του Απόλλωνα. Η ανακατασκευή του έγινε κατορθωτή μετά από την εμπειρία της κατασκευής της κιθάρας του Απόλλωνα με την οποία είναι συγγενικό.

 

ΟΣΤΕΙΝΟΣ ΑΥΛΟΣ

Η επέκταση της έρευνας στον τομέα των πνευστών οργάνων αφορά και την κατασκευή μιας μεγάλης σειράς από αυλούς διαφόρων ειδών. Ένας τέτοιος αυλός από οστά έχει κατασκευαστεί. Ο ήχος του παράγεται από διπλό καλάμι και είναι θρηνητικός.

 

 

ΣΑΜΒΥΚΗ

Ένα έγχορδο όργανο που μοιάζει με πλοίο του οποίου το μέγεθος υπερβαίνει το ένα μέτρο. Προσομοιάζει επίσης με την πολιορκητική μηχανή που είχε το ίδιο όνομα. Ο Αριστείδης θεωρεί το χαρακτήρα της Σαμβύκης θηλυπρεπή, εξαιτίας του διαπεραστικού της τόνου.

 

 

Πηγές

www.terpandros.com

www. polignosi.com

Αναζητώντας τον συμπαντικό ήχο, Μιχάλης Γεωργίου, Λευκωσία, Εκδόσεις Εν Τύποις