Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πολιτικό κόμμα της Κύπρου.  Αρχικά ονομαζόταν ΕΔΕΚ (= Ενιαία Δημοκρατική Ενωση Κέντρου). Στις 29 Ιουνίου 2003 μετονομάστηκε σε Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών (ΚΙΣΟΣ) αλλά στη συνέχεια επανήλθε στο αρχικό όνομα ΕΔΕΚ.

 

Η ΕΔΕΚ  ιδρύθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1969 από τον Βάσο Λυσσαρίδη και στενούς συνεργάτες του. Ο Βάσος Λυσσαρίδης εξελέγη τότε πρόεδρος του κόμματος κι έκτοτε επανεκλεγόταν στο ίδιο αξίωμα μέχρι το 2001. Η ίδρυση του κόμματος έγινε μετά την έκφραση πρόθεσης από τον τότε πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχιεπίσκοπο Μακάριο όπως ανανεωθεί η Βουλή της Κύπρου με διενέργεια βουλευτικών εκλογών μέσα στο 1970. Αξίζει να σημειωθεί πως μετά τις πρώτες βουλευτικές εκλογές που έγιναν στην Κύπρο (στις 31 Ιουλίου 1960, δυο εβδομάδες πριν από την επίσημη ανακήρυξη του νησιού σε ανεξάρτητη Δημοκρατία), νέες βουλευτικές εκλογές έγιναν ύστερα από 10 χρόνια. Και τούτο, εξαιτίας της ανώμαλης πολιτικής ζωής που είχε δημιουργηθεί μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από την Κυβέρνηση. Ενόψει των εκλογών του 1970 ιδρύθηκαν μέσα στο 1969 διάφορα πολιτικά κόμματα (όπως το Ενιαίον Κόμμα και η Προοδευτική Παράταξις), μεταξύ δε αυτών και η ΕΔΕΚ.

 

Αρχικός πυρήνας της ΕΔΕΚ ήταν στενοί συνεργάτες του Βάσου Λυσσαρίδη ο Τάκης Χατζηδημητρίου και τα μέλη των ομάδων πολιτοφυλακής που είχαν συσταθεί από το 1963-64 υπό την αρχηγία του ιδίου, κι είχαν αγωνιστεί ένοπλα προς αντιμετώπιση της ανταρσίας των Τουρκοκυπρίων. Επίσης, πολλοί που αντιτίθεντο στο δικτατορικό καθεστώς των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, το οποίο είχε επιβληθεί από το 1967.

 

Η ΕΔΕΚ επρόσκειτο στον τότε πρόεδρο της Κύπρου αρχιεπίσκοπο Μακάριο, του οποίου την πολιτική υποστήριξε καθ’ όλη την τραγική περίοδο μέχρι την καταστροφή του 1974. Επίσης η ΕΔΕΚ είχε ταχθεί αποφασιστικά κατά του δικτατορικού καθεστώτος στην Ελλάδα, κι είχε αγωνιστεί για την επαναφορά της δημοκρατίας στη χώρα. Διατηρούσε στενές σχέσεις με δημοκρατικές δυνάμεις τόσο μέσα στην ίδια την Ελλάδα, όσο και Έλληνες που δρούσαν στην Ευρώπη και αλλού (περιλαμβανομένου του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος και του αρχηγού του Ανδρέα Παπανδρέου). Η στάση της ΕΔΕΚ έναντι του δικτατορικού καθεστώτος των Αθηνών την έφερε σε αντιπαράθεση και με τους Ελλαδίτες αξιωματικούς που υπηρετούσαν τότε στην Κύπρο.

 

Κατά τις βουλευτικές εκλογές που έγιναν στις 5 Ιουλίου 1970 η ΕΔΕΚ κατετάγη τέταρτο κατά σειράν κόμμα (μετά το Ενιαίον Κόμμα, το ΑΚΕΛ και την Προοδευτική Παράταξη), συγκεντρώνοντας ποσοστό 13,4% των ψήφων κι εξασφαλίζοντας στη Βουλή 2 έδρες (από σύνολο 35 εδρών).

 

Στα λίγα χρόνια που ακολούθησαν μέχρι το 1974, η ΕΔΕΚ αγωνίστηκε κατά των δυνάμεων εκείνων που ενισχύονταν από την ελληνική χούντα και προσπαθούσαν να επιβάλουν βίαια τις θελήσεις της στην Κύπρο, αλλά και να εξουδετερώσουν τον πρόεδρο Μακάριο. Η αντιπαράθεση των δυνάμεων της ΕΔΕΚ προς τις αντίθετες δυνάμεις κατέληξε αρκετές φορές και σε βίαιες συγκρούσεις. Μεταξύ άλλων, η κινητοποίηση των μελών και οπαδών της ΕΔΕΚ συνέβαλε αποφασιστικά στη ματαίωση του πραξικοπήματος κατά του προέδρου Μακαρίου που είχε σχεδιαστεί από την ελληνική χούντα κι είχε προγραμματιστεί για τον Φεβρουάριο του 1972.

 

Κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου του 1974 τα στελέχη της ΕΔΕΚ ήταν μεταξύ εκείνων που προέβαλαν σθεναρή ένοπλη αντίσταση στους πραξικοπηματίες, τόσο στη Λευκωσία όσο και σε άλλα μέρη της Κύπρου, στη δε συνέχεια αγωνίστηκαν εναντίον των Τούρκων που είχαν εισβάλει λίγο αργότερα στην Κύπρο. Κατά το δύσκολο όσο και τραγικό διάστημα που ακολούθησε, η ΕΔΕΚ πρωτοστάτησε στις προσπάθειες για επάνοδο στην Κύπρο του νομίμου προέδρου Μακαρίου (ο οποίος επέστρεψε τελικά τον Δεκέμβριο του 1974, ύστερα από 5μηνη αναγκαστική εξορία). Στις 30 Αυγούστου του 1974 όργανα των πραξικοπηματιών διενήργησαν δολοφονική απόπειρα στη Λευκωσία κατά του αρχηγού του κόμματος Βάσου Λυσσαρίδη. Κατά την απόπειρα σκοτώθηκε το στέλεχος του κόμματος, ποιητής Δώρος Λοΐζου.            

                            

Στις βουλευτικές εκλογές, που έγιναν στις 5 Σεπτεμβρίου του 1976, η ΕΔΕΚ συνεργάστηκε με άλλα δυο κόμματα, το ΑΚΕΛ και τη Δημοκρατική Παράταξη (αργότερα Δημοκρατικό Κόμμα-ΔΗΚΟ). Τα τρία κόμματα εξασφάλισαν συνολικά ποσοστό 71,2% των ψήφων. Η ΕΔΕΚ κέρδισε 4 βουλευτικές έδρες (από σύνολο 35).

 

Βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν, για πρώτη φορά με το αναλογικό σύστημα, και στις 24 Μαϊου 1981. Κατ' αυτές η ΕΔΕΚ συγκέντρωσε 8,1% των ψήφων κι εξασφάλισε 3 βουλευτικές έδρες (από σύνολο 35). Κατετάγη και πάλι τέταρτο, κατά σειρά εκλογικής δύναμης, κόμμα (μετά το ΑΚΕΛ, τον Δημοκρατικό Συναγερμό και το ΔΗΚΟ).

 

Στις βουλευτικές εκλογές της 8 Δεκεμβρίου 1985, η ΕΔΕΚ εξασφάλισε ποσοστό 11,07% των ψήφων και 6 έδρες στη Βουλή (επί συνόλου 56 εδρών). Ο πρόεδρός της, Βάσος Λυσσαρίδης, εξελέγη πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων.

 

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η Ε.Δ.Ε.Κ. ήρθε σε διαπραγματεύσεις με διάφορα μικρά κόμματα, προκειμένου να ενώσει όλες τις δυνάμεις μεταξύ του κομμουνιστικού Α.Κ.Ε.Λ. και του συντηρητικού ΔΗ.ΣΥ., σε ένα μεγάλο κεντρώο κόμμα. Τελικά, στις 19 Φεβρουαρίου του 2000 συνενώθηκε με δύο μικρότερα κόμματα, το Κίνημα Ανανέωσης και την Ομάδα Ανεξαρτήτων Προσωπικοτήτων. Γι’ αυτό το λόγο άλλαξε και το όνομά του σε «Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών» (ΚΙ.ΣΟΣ.). Ωστόσο, δύο μήνες αργότερα, τα μέλη του Κινήματος Ανανέωσης αποχώρησαν. Πρόεδρος του ΚΙ.ΣΟΣ. εξελέγη ο Γιαννάκης Ομήρου.

 

Στις βουλευτικές εκλογές που έγιναν στις 19 Μαΐου 1991, η ΕΔΕΚ εξασφάλισε ποσοστό 10,89% (37.264 ψήφοι), που ήταν ελαφρά χαμηλότερο (κατά 0,18%) σε σύγκριση με τις εκλογές του 1985. Ωστόσο, παρά τη μείωση του εκλογικού ποσοστού, η ΕΔΕΚ αύξησε τις έδρες της κατά μία και εκπροσωπήθηκε στη Βουλή με 7 βουλευτές.

 

Στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 26 Μαΐου 1996, σημειώθηκε πτώση στο ποσοστό της ΕΔΕΚ. Το Κόμμα συγκέντρωσε παγκυπρίως 8,13% (30.033 ψήφοι), δηλαδή έχασε ποσοστό 2,76% σε σύγκριση με τις εκλογές του 1991, και ανέδειξε 5 μόνο βουλευτές, έναντι 7 που διέθετε στο προηγούμενο Κοινοβούλιο.

 

Στη Βουλή που αναδείχθηκε τον Μάιο του 1996, η ΕΔΕΚ διά του προέδρου της Βάσου Λυσσαρίδη διεκδίκησε την προεδρία του σώματος, έχοντας και την υποστήριξη του ΑΚΕΛ (19 έδρες), καθώς και του Κινήματος Ελευθέρων Δημοκρατών (ΚΕΔ), το οποίο εισήλθε για πρώτη φορά στη Βουλή, με 2 έδρες. Στη ψηφοφορία που έγινε, πρόεδρος της Βουλής αναδείχθηκε ο πρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος Σπύρος Κυπριανού, τον οποίο υποστήριξαν 30 βουλευτές (20 του ΔΗΣΥ και 10 του ΔΗΚΟ), έναντι 26 που υποστήριξαν τον Βάσο Λυσσαρίδη.

 

Στις βουλευτικές εκλογές του 2001, η ΕΔΕΚ κατήλθε ως Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών (ΚΙ.ΣΟΣ.) και το ποσοστό της έπεσε δραματικά (6,51%) σε σύγκριση με προηγούμενες εκλογές. Εξασφάλισε μόνο τρεις έδρες.

 

Στις βουλευτικές εκλογές του 2006, το κόμμα κατήλθε ως Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ. Πήρε ποσοστό 8,91% και πέντε έδρες.  Στις Βουλευτικές του 2011 η ΕΔΕΚ πήρε ποσοστό 8.93% . Στις Βουλευτικές του 2016 έχασε ποσοστά και περιορίστηκε στο 6.8%. 

 

Στο μεταξύ, σε τρεις προεδρικές εκλογές (του 1983, του 1988 και του 1998), η ΕΔΕΚ υποστήριξε τον πρόεδρό της Βάσο Λυσσαρίδη, που διεκδίκησε την προεδρία της Δημοκρατίας, χωρίς όμως επιτυχία (εξασφάλισε ποσοστά 9,53%, 9,22% και 10,59% αντιστοίχως).

Στις προεδρικές εκλογές που έγιναν τον Φεβρουάριο του 1993, στον πρώτο γύρο  η ΕΔΕΚ μαζί με το ΔΗΚΟ (ως Μέτωπο Αγωνιστικών Δυνάμεων) υποστήριξε τον υποψήφιο Πασχάλη Πασχαλίδη, ο οποίος κατετάγη τρίτος μεταξύ των υποψηφίων (ποσοστό 18,64% έναντι 44,15% του πρώτου Γιώργου Βασιλείου και 36,74% του δευτέρου Γλαύκου Κληρίδη). Στον δεύτερο γύρο των εκλογών, η ΕΔΕΚ και το ΔΗΚΟ πήραν διαφορετικές θέσεις·  το μεν ΔΗΚΟ υποστήριξε ανοικτά τον Γλαύκο Κληρίδη, ο οποίος εξελέγη τελικά πρόεδρος της Δημοκρατίας στον δεύτερο γύρο των εκλογών (14 Φεβρουαρίου), ενώ η ΕΔΕΚ κάλεσε τους οπαδούς της να ψηφίσουν κατά βούληση.

 

Το 1998 η ΕΔΕΚ μετείχε με δύο υπουργούς στην κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη, από την οποία όμως αποχώρησε ύστερα από 11 μήνες, λόγω διαφωνιών για το γεγονός ότι, εξαιτίας έξωθεν πιέσεων, δεν έφθασαν στην Κύπρο οι παραγγελθέντες στη Ρωσία πύραυλοι S300. Οι πύραυλοι αυτοί μεταφέρθηκαν τελικά και εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη.

 

Το 2008 η ΕΔΕΚ μετείχε, επίσης με δύο υπουργούς, στην κυβέρνηση Δημήτρη Χριστόφια. Ωστόσο μετά ένα και πλέον έτος, απέσυρε από την κυβέρνηση τους υπουργούς της και ανέστειλε τη συνεργασία της με τα συγκυβερνώντα κόμματα ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ, λόγω διαφωνιών ως προς τους χειρισμούς του προέδρου Χριστόφια στο Κυπριακό.

 

Η ΕΔΕΚ κατήλθε επίσης στις ευρωεκλογές του 2004 και του 2009. Στις ευρωεκλογές του 2004 εξασφάλισε ποσοστό 10,79%, αλλά δεν πήρε έδρα. Στις ευρωεκλογές του 2009 εξασφάλισε ποσοστό 9,85% και μία έδρα. Στις ευρωεκλογές του 2014 και πάλιν εξασφάλισε μια έδρα, όπως και στις ευρωεκλογές του 2019. 

 

Το Βάσο Λυσσαρίδη στην ηγεσία του Κόμματος διαδέχθηκε ο Γιαννάκης Ομήρου. Σήμερα στην ηγεσία του Κόμματος βρίσκεται ο Μαρίνος Σιζόπουλος. 

 

Η ΕΔΕΚ ανέπτυξε και διατηρεί φιλικούς και στενούς δεσμούς με σοσιαλιστικά κινήματα της Ευρώπης και πολιτικές δυνάμεις άλλων χωρών. Το κόμμα διαθέτει επίσης οργάνωση νεολαίας (Νεολαία Σοσιαλδημοκρατών), ενώ στην ΕΔΕΚ πρόσκεινται η εργατική ομοσπονδία ΔΕΟΚ, η Σοσιαλιστική Γυναικεία Κίνηση και η αγροτική οργάνωση Αγροτική.  

 

Θέσεις της ΕΔΕΚ στο Κυπριακό:

Στο Κυπριακό ζήτημα η ΕΔΕΚ υποστηρίζει ότι τούτο, όπως διαμορφώθηκε μετά την τραγωδία του 1974, είναι βασικά θέμα εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο και, συνεπώς, θέμα απελευθέρωσης των κατεχομένων περιοχών του νησιού.  Υποστηρίζει την ειρηνική συμβίωση με τους Τουρκοκυπρίους, αλλά και την επιθετική διπλωματία όπως και την ανάληψη διεθνούς προσπάθειας προς εξαναγκασμό της Τουρκίας ν' αποσύρει τις δυνάμεις της από την Κύπρο. Πρότεινε, σχετικά, ένα «τρίπτυχο εθνικής σωτηρίας» που περιλαμβάνει: τη διεθνοποίηση του Κυπριακού, την αμυντική θωράκιση της ελεύθερης Κύπρου και την αξιοποίηση   των   εμπλεκομένων   συμφερόντων (του διεθνούς παράγοντος). Οι τρεις πτυχές αποτελούν το υπόβαθρο για αντικατοχικό αγώνα, όπως τον εισηγήθηκε το κόμμα.

 

Οικονομική πολιτική:

Οι ευρύτεροι στόχοι της οικονομικής πολιτικής της ΕΔΕΚ είναι:

 

1. Η εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου, με τον προγραμματισμό και έλεγχο των οικονομικών δραστηριοτήτων, τη συνεχή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και προσανατολισμό τους στην επίτευξη του κοινωνικού και οικονομικού προγράμματος.
2. Η οικονομική δημοκρατία, που επιτυγχάνεται με την κοινωνικοποίηση των στρατηγικής σημασίας μέσων παραγωγής και τη συστηματική υποβοήθηση, μέσα στα πλαίσια ενός ευρύτερου προγραμματισμού, των ιδιωτικών επιχειρήσεων, να επιτελέσουν σημαντικότερο ρόλο στην ανάπτυξη του εθνικού εισοδήματος.
3. Η προστασία και ανύψωση του βιοτικού επιπέδου, η κοινωνική δικαιοσύνη και η δίκαιη κατανομή του εθνικού εισοδήματος και των οικονομικών βαρών.
4. Η προστασία των καταναλωτών από τις αυθαιρεσίες.

 

Η ΕΔΕΚ υποστήριξε επίσης την πλήρη ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.