Άγιος Ιλαρίωνας
Σε παλαιούς χάρτες (όπως ο χάρτης του Α. Ortelius του 1573) βρίσκεται σημειωμένος μεσαιωνικός οικισμός με την ονομασία S. Ilariο (= Άγιος Ιλαρίων). Ο οικισμός σημειώνεται κάτω περίπου από την ομώνυμη κορυφή του Πενταδάκτυλου, όπου και το κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνος, στη βόρεια πλαγιά του βουνού, πίσω από την παραλία, περίπου νότια έως νοτιοδυτικά της πόλης της Κερύνειας.
Φαίνεται ότι κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια υπήρχε εκεί μικρός οικισμός (φέουδο μάλλον κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας) που έφερε την ονομασία του αγίου Ιλαρίωνος, όπως και η ίδια η κορυφή και το κάστρο σ' αυτήν.
Προφανώς ο οικισμός θα είχε ιδρυθεί κατά τα Βυζαντινά χρόνια και μάλλον θα διαλύθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Στην περιοχή όπου βρισκόταν ο οικισμός αυτός υπάρχει εκκλησία της Παναγίας Φανερωμένης.
Τον οικισμό μνημονεύει και ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος στην «Ιστορία της Κύπρου» (16ος αιώνας), δίνοντας την πληροφορία ότι κατά την αναδιανομή των κυπριακών φεούδων που έκανε μετά το 1460 ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β’, το χωριό Άγιος Ιλαρίων εδόθη στον ευγενή Αρνάο Ρόσσο, μαζί με ένα δεύτερο χωριό, την Μαράθα.
Στον χάρτη της Κύπρου του Abraham Ortelius του 1573 και σε άλλους παλαιούς χάρτες, το χωριό βρίσκεται σημειωμένο ως S. Ilario, νοτιοδυτικά της Κερύνειας.
Φώτο Γκάλερι
