Σταυροπηγιακά ονομάζονται τα μοναστήρια εκείνα τα οποία κατά την παράδοση ιδρύθηκαν με εντολή του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Το τελετουργικό προέβλεπε ότι ο οικουμενικός πατριάρχης έστελνε στη Μονή αυτή ένα σταυρό ο οποίος τοποθετείτο στα θεμέλια της Μονής. Η Μονή εν ολίγοις εξαρτιόταν από αυτόν και τα έσοδα της πήγαιναν στο Φανάρι. Μερικά από τα πιο κάτω Μοναστήρια ονομάζονται και βασιλικά (Μοναστήρια Κύκκου και Μαχαιρά) διότι την ανοικοδόμηση τους χορήγησαν βυζαντινοί αυτοκράτορες της δυναστείας των Κομνηνών.
Το μοναστήρι της Παναγίας του Κύκκου, ιδρυμένο κατά τα Βυζαντινά χρόνια με αυτοκρατορική χορηγία,...
Το μοναστήρι της Παναγίας του Μαχαιρά, ιδρυμένο κατά τα τέλη του 12ου αιώνα, είναι ένα από τα πιο...
Η εγκλείστρα και το μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου βρίσκονται 10 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά τη...
Το μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα ιδρύθηκε στα τέλη του 5ου αιώνα από τον αρχιεπίσκοπο Ανθέμιο...
Διαλυμένο κι ερειπωμένο σήμερα μοναστήρι, νοτιοδυτικά του χωριού Λάρνακας της Λαπήθου, στην επαρχ...